اگر تاكنون سنگ كليه داشته‌ايد، مي‌دانيد كه درد آن چقدر شديد است. بسياري از سنگ‌هاي كليه بدون كمك پزشك از بدن دفع مي‌شوند. ولي گاهي سنگ دفع نمي‌شود يا حتي ممكن است بزرگ‌تر شود كه در اين هنگام فقط پزشكان مي‌توانند به شما كمك كنند. هر گاه دچار حالت‌هايي نظير درد شديد در پشت و پهلوها شديد كه بهبود نمي‌يابد، وجود خون در ادرار و احساس سوزش حين ادرار كردن بوديد حتما به پزشك مراجعه كنيد. اين علايم مي‌تواند ناشي از سنگ كليه باشد كه نياز به مراجعه به پزشك دارد.
سنگ كليه چيست؟
سنگ كليه، قطعه‌اي از مواد جامد است كه در داخل كليه‌ها سواي از مواد درون ادرار تشكيل مي‌شود. سنگ‌هاي بزرگ ممكن است در حالب، مثانه يا پيشابراه گير كنند. همين عامل مي‌تواند سبب انسداد و جلوگيري از خروج ادرار شود.
آيا تمام سنگ‌هاي كليوي شبيه هم هستند؟
خير به‌طور كلي چهار نوع مختلف از سنگ‌هاي كليوي وجود دارند.
- شايع‌ترين فرم آنها حاوي كلسيم است. در بسياري از افراد، كليه‌ها قادر به شستن كلسيم اضافي در ادرار هستند اما در بعضي ديگر كلسيم در داخل كليه‌ها رسوب مي‌كند. سپس اين كلسيم همراه با ساير تركيبات مخلوط شده و سنگ‌ها را ايجاد مي‌كند.
- سنگ‌هاي استروويتي ثانويه كه به بعضي عفونت‌هاي ادراري منجر مي‌شوند. اين سنگ‌ها حاوي منيزيم و آمونياك هستند.
- سنگ‌هاي اسيد اوريكي كه به‌خصوص زماني ايجاد مي‌شوند كه ادرار خيلي اسيدي است. در صورت وجود اين سنگ‌ها بايد مصرف گوشت در فرد محدود شود.
- سنگ‌هاي سيستييين كه بسيار نادر هستند. سيستييين به‌طور عمده در عضلات و بعضي قسمت‌هاي ديگر به‌طور طبيعي توليد مي‌شود. اين مولكول نيز مي‌تواند در ادرار تجمع يافته و به تشكيل سنگ منجر شود.
سنگ‌هاي كليه چه شكلي هستند؟
سنگ‌هاي كليه مي‌توانند بسيار كوچك به اندازه يك شن باشند يا اينكه بزرگ بوده و به اندازه يك مرواريد باشند. گاهي نيز به حدي بزرگ مي‌شوند كه به اندازه توپ پينگ‌پنگ خواهند شد. سنگ‌ها مي‌توانند صاف يا ناصاف باشند و معمولا به رنگ زرد يا قهوه‌اي هستند.
پزشك در ارتباط با مشكلات سنگ چه اقداماتي مي‌تواند انجام دهد؟
اگر سنگي وجود داشته باشد كه به خودي‌خود دفع نشود، پزشك به تدريج اقداماتي انجام خواهد داد تا سرانجام سنگ دفع شود. در گذشته تنها راه خلاصي از سنگ‌ها انجام جراحي بود، اما امروزه روش‌هايي وجود دارد كه مي‌توان بدون انجام جراحي آنها را دفع كرد كه شامل استفاده از امواج پر انرژي از طريق پوست براي شكستن سنگ است (سنگ‌شكني) و روش‌هاي جراحي خاصي كه كمترين عارضه جانبي را در پي خواهد داشت.
پزشك چگونه مي‌تواند به ماهيت و نوع سنگ پي ببرد؟
بهترين راه براي يافتن نوع سنگ، آزمايش خود سنگ است. اگر احساس مي‌كنيد كه سنگ كليه داريد و سنگ دفع مي‌كنيد، بعد از دفع حتما سنگ خود را نگه داريد و با آزمايش ادرار يا خون نيز مي‌توان به ماهيت سنگ پي برد. براي آزمايش ادرار بايد ادرار 24 ساعته جمع‌آوري شود.
براي يافتن نوع سنگ، فرد به چه چيزهايي نياز دارد؟
روش درماني‌اي كه پزشك براي درمان سنگ به كار مي‌برد به نوع سنگ بستگي دارد. به‌عنوان مثال داروهايي كه براي درمان سنگ‌هاي كلسيمي مورد استفاده قرار مي‌گيرند روي سنگ‌هاي استروويتي اثري ندارد. رژيم غذايي كه براي درمان سنگ‌هاي اسيداوريكي استفاده مي‌شود نيز روي سنگ‌هاي كلسيمي اثري ندارد. بنابراين براي درمان سنگ، آناليز و آزمايش دقيق سنگ بايد انجام شود.
براي جلوگيري از بروز سنگ چه اقداماتي مي‌توان انجام داد؟
تا آنجا كه ممكن است مايعات مصرف كنيد. سعي كنيد روزانه 12 ليوان آب بنوشيد. نوشيدن زياد مايعات به شستن مواد موجود در ادرار و جلوگيري از رسوب آنها كمك مي‌كند. به علاوه مي‌توان آب‌ليمو يا آب‌ميوه نيز استفاده كرد. اما آب از همه بهتر است. سعي كنيد مصرف چاي و قهوه خود را حداقل تا دو فنجان در روز كاهش دهيد؛ زيرا كافئين به تشكيل سنگ كمك مي‌كند. ممكن است به شما توصيه شود كه از غذاهاي خاصي بيشتر استفاده كرده و يكسري غذاهاي ديگر را كمتر مصرف كنيد. به عنوان مثال در صورت سنگ اسيداوريكي فرد بايد كمتر گوشت مصرف كند زيرا گوشت در بدن به اسيد‌اوريك تبديل مي‌شود. گاهي نيز مي‌توان براي جلوگيري از تشكيل سنگ‌هاي اسيداوريكي يا كلسيمي از دارو استفاده كرد.
نكاتي كه بايد به ياد داشته باشيد:
- بسياري از سنگ‌ها بدون كمك پزشك از بدن دفع مي‌شوند.
- در صورت وجود درد شديد در پشت يا پهلوها و در صورت ادامه‌دار شدن اين درد به پزشك مراجعه كنيد.
- در صورت وجود خون در ادرار به پزشك مراجعه كنيد.
- براي جلوگيري از تشكيل سنگ تا حد ممكن آب بنوشيد.
- بعد از دفع سنگ، براي نشان دادن آن به دكتر، آن را نگه داريد و از پزشك در مورد نحوه پيشگيري از بروز سنگ سوال كنيد.