سابقه تاريخي نشان مي دهد كه سكونت گاههاي منطقه در كنار حاشيه زاينده رود و حوالي رودخانه شور طي ساليان متمادي شكل گرفته اند. و اغلب اين آباديها جزو قديمي ترين آباديهاي سنتي ايران محسوب مي شود. در كتاب جغرافيائي اصفهان كه در سال 1294 و حدود 126 سال قبل تاليف شده. در مورد توزيع آب اشاره نموده برداشت آب از زاينده رود اولش آخر بلوك ايد غميش لنجان است. لنجان 69 مادي دارد و قرايه شريك آن 181 قريه است و به قريه هاي اشترجان، دارجان، هرتامه، ديزي، ويني، بداغاباد، حسن آباد، مباركه، درچه، كلماران، فيروز آباد، كوهيچه، ملك آباد و كلمكاران اشاره شده است كه لااقل پيشه سكونت حدود 1300 سال را دارند.

برخي از سكونت گاههاي منطقه قلعه اي شكل بوده و با بررسيهاي انجام شده سابقه آن مربوط به دوره صفويه است. از برخي سنگ نوشتههاي قبور و امامزادههاي بر مي آيد كه حتي سابقه شكل گيري آنهابه قرن دوم و سوم هجري هم باز مي گردد. كتبيه تختگاه در دره شاه مربوط به آبادي بارچان حاكي از آنست كه شاهان صفوي از منطقه براي شكار و اقامت استفاده مي نموده و آبادي نهجير ( داراي قلعه تاريخي ثبت شده ) قلعه ميرزا زمان و حسن آباد قلعه بزي از جمله روستاهائي هستند كه با توجه بيه كاربرد مصالح سنگي ساخت ديوارهاي سنگي و تا اندازه اي خشكه چيني، طاق قوسي هاي بزرگ و كوچك در آنها طاق قوسي هاي بزرگ و كوچك در آنها تعلق آنها به دوره صفويه را تأييد مي نمايد. بررسيها نشان مي دهد كه عوامل متعددي در پيدايش، شكل گيري و تكوين سكونتگاههاي منطقه دخالت داشته اند از جمله:

 عوامل طبيعي و ويژگيهاي جغرافيائي شامل:

 آب و مظاهر آب و هوا ( باد، باران، درجه حرارت ) به شرايط اقليمي و محيط زيست شكل داده و زمين هموار و مسطح مجتمع هاي روستائي را به وجود آورده است. خاك مناسب، شرايط ويژه را براي استقرار جمعيت و فعاليت در محل هاي مناسب فراهم كرده و اراضي قابل كشت، نحوه تملك و امتيازات وابسته به مقدار زمين تحت تملك تأثير بسزائي در شكل گيري سكونتها دارد.

 تركيب خاك:

تركيب خاك در برخي از امكانها، با توجه به منابعي كه به شكل معدن در زيرخاك وجود دارد موجب شكل گيري بعضي از سكونتگاهها شده است از جمله مانند حوض ماهي، ده سرخ و...

 عوامل اجتماعي و فرهنگي:

عوامل جمعيتي تحت تاثير مواليد موجب افزايش تعداد خانه ها و حجيم شدن محل هاي سكونت شده و تا اندازه اي هم گروه هاي خويشاوندي شامل خانواده هاي گسترده و گروهي زمينه ايجاد مكان هائي را فراهم كرده است.

 وضع كشاورزي:

با توجه به اينكه در زمينه استقرار محل سكونت، نظام كشاورزي اهميت زيادي دارد لذا مراحل مختلف رشد كشاورزي در الگوي استقرار جمعيت در مكان هاي منطقه است.

مجتمع صنعتي هفتم تير، منطقه مسكوني و صنعتي مباركه، مركز مالك اشتر، مجموعه هاي مسكوني پلي اكريل و كارخانه قند، مجتمع مسكوني محمديه و بالاخره شهرك علامه مجلسي از جمله نقاط مسكوني ايجاد شده جديد شهرستان هستند.

منبع:
mobarakeh.gov.ir