1-  ققلعه سه كسان:در جنوب غربي دره شهر و بر روي ارتفاعات صخره اي  حد فاصل ارتفاعات كبير كوه و دشت دره شهر در بالاترين منطقه قلعه اي بزرگ موجود مي باشد كه به نام سه كسان  يا سه كسون خوانده مي شود.اين قلعه يكي از بزرگترين و گسترده ترين قلعه هاي دوره ساساني اسلامي در منطقه بوده كه دسترسي به آن بسيار مشكل مي باشد.مصالح ساخت آن قلوه سنگ و گچ مي باشد.ديوارها جهت غير قابل دسترس بودن بر روي صخره ها ساخته شده است اين قلعه داراي آب انبار به صورت كنده كاري صخره ها بوده است.

2-  قلعه هزاراني:در امتداد جاده آبدانان-مورموري در ابتداي روستاي هزاراني در بخش شمالي  جاده بقايايي قلعه اي بر روي يك تپه طبيعي ديده مي شود.ارتفاع اين تپه حدود 10 متر مي باشد كه آثار بجاي مانده معماري آن به صورت يك قلعه بوده  كه با مصالح سنگ و گچ ساخته شده است پلان بنا به شكل دالانهايي مستطيلي شكل و طويلي است كه متاسفانه  كاملاً تخريب و به صورت مدفون و نيمه مدفون مشاهده مي شوند و مربوط به دوران ساساني مي باشند.

3-  قلعه سام:محوطه باستاني قلعه سام در شهرستان شيروان چرداول،در نزديكي روستا چم بور از توابع بخش هليلان واقع شده است.اين مجموعه از سه بخش مرتبط به هم در عين حال با فاصله و مستقل شكل گرفته است.اين مجموعه از نظر دوره اي در يك دوره از تاريخ كه احتمالاً حد فاصل اوخر دوره پارت ها و اوايل دوره ساساني مي باشد،ايجاد شده است.معماري اين قلعه جنبه نظامي و دفاعي داشته است،زيرا قلعه در صعب العبور ترين  بلندي هاي كوه بنا شده است چون طرح و نقشه اي از پيش نداشته،طراح يا معمار برجها،اتاقها و ورودي ها را با توجه به موقعيت طبيعي صخره ها احداث كرده است.بطور كلي معماري قلعه به سبك معماري دوره ساسانيان  ساخته شده است.مصالح ساختماني اي كه براي ساخت آن مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از:سنگ،گچ،ساروج،ملات،گچ و در بعضي جاها نيز گل بكار رفته است.

4-  پشت قلعه آبدانان:در 5 كيلومتري جنوب شهرستان آبدانان و در ميان روستا پشت قلعه،بر بلندي تپه اي منفرد  كه رودخانه جاري آبدانان از پاي آن مي گذرد،آثار بناي قلعه اي به چشم مي خورد.مصالح به كار رفته در قلعه قلوه سنگ،گچ و ساروج مي باشد.قلعه مذكور داراي بخشهاي متعددي از جمله باروي قلعه،برجكهاي ديده باني و نگهباني،ورودي قلعه اماكن مسكوني و شاهنشين،تونل و پلكان متعلقه بوده است .با عنايت به شيوه معماري،ساختار،نحوه استفاده از مصالح،اجراي طاقها،مطالعه و بررسي سفالهاي سطحي منطقه  و مقايسه بادگير اماكن تاريخي حفاري شده،اين اثر فرهنگي-تاريخي مربوط به دوران ساسانيان  است.بناي قلعه روستا پشت قلعه تحت حفاظت اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان است كه در سال 1380 به جهت اهميت آن و انجام مطالعات باستانشناسي و حفاظت و مرمت آن در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.

5-  قلعه اسماعيل خان: قلعه و استحكامات معروف به اسماعيل خان بر فراز ارتفاعات انبار آب و مشرف به شهر ايلام ساخته شده است.محدوده اي كه اثر بر روي آن ايجاد گرديده كاملاً كوهستاني است و از سه جهت صخرهاي و صعب العبور است و فقط جبهه ي جنوب شرقي است كه مسير ارتباطي قلعه بوده است.مصالح بكار رفته در كل بنا سنگ  هاي كوهستاني با استفاده از ملات گچ مي باشد.سنگ ها تقريباً  با تراش اندك جور شده و در رديف هاي منظم اما بررسي شواهد سطح محوطه بنا قدمت بيشتري را نشان مي دهد.

6-  قلعه چكر بولي چوار:اين قلعه باستاني در روستاي چكر واقع در كوهستان بولي از توابع بخش چوار شهرستان ايلام واقع شده است.اين قلعه در نزديكي مرز با كشور عراق ايجاد شده است و سبك معماري و مصالح آن با قلعه يزگرد  در استان كرمانشاه قابل مقايسه است.تعداد 11 اتاق در قسمت جنوبي قلعه  ايجاد شده است كه بر حياط مركزي تسلط دارند.اتاقها داراي طاق قوس هستند.مصالح بكار رفته در اين قلعه  سنگ و گچ مي باشد و در داخل اتاقها نيز با گچ اندود شده است.سفالهاي نخودي و قرمز رنگ با شاموت شن بصورت متراكم در محوطه پيراموني قلعه ديده مي شود كه متعلق به دوره تاريخي است.

7-  قلعه تاريخي چوار(قلا):اين قلعه در 12 كيلومتري غرب شهر چوار و 2 كيلومتري شهر ايلام  بر سر راه چوار به نواحي مرزي با كشور عراق واقع شده است.اين قلعه يكي از بزرگترين قلاع منطقه  است كه بر فراز تپه اي در مسير چوار-مورت تجريان به سمت دهستان چكر بولي و ناحيه مرزي با كشور عراق ايجاد شده است.مواد اصلي بكار  رفته در بر پايي آثار بناي قلعه،قلوه سنگ ها و لاشه سنگ هاي محلي  و ملات گچ مي باشد.اين بنا جزء قلاع نظامي-مسكوني مي باشد.آثار فرهنگي سطح تپه وسعت و گستردگي بقايايي معماري و نوع مصالح بكار رفته نشان مي دهد كه احتمالاً اين بنا متعلق به اواخر دورن تاريخي و اوايل دوره اسلامي است.

8-  قلعه والي ايلام:يكي از بناهاي مهم دوره قاجاريه در شهر ايلام قلعه والي است كه توسط غلامرضا خان والي در سال 1326 قمري بر روي تپه اي به نام چغا ميرگ ساخته شده است.اين بنا داراي قسمتهاي متعدد چون حرم سرا،قسمت شاهنشين،اتاق آيينه و زندان در زير زمين مي باشد.مساحت كل قلعه4687 متر مربع و زير بناي قلعه 1464 متر مربع است.قلع داراي سه در ورودي در قسمت شرق-غرب و جنوب است كه در اصلي در قسمت جنوبي است و ديگر درها خصوصي بوده است.مصالح بكار رفته در معماري قلعه شامل سنگ،آجر،گچ،كاشي و چوب مي باشد.

9-  قلعه پور اشرف:در 6 كيلومتري ضلع جنوب شرقي شهرستان دره شهر در روستاي شيخ مكان قرار گرفته است.مطابق سنگ نوشته نصب شده بر روي ديوار ورودي قلعه،در سال 1335ه.ق بدستور مير صيد محمد خان پور اشرف در اين منطقه از دره شهر ساخته شده است.بيشترين مصالح بكار رفته در اسكلت بنا،قلوه سنگ و در مواردي از آجر جهت ترئين از جمله سر در ورودي ها و برجستگي ها روي ديوار استفاده شده است. اين قلعه كاربردنظامي-مسكوني داشته  و متعلق به دوران قاجار مي باشد و در نوع خود بي نظير مي باشد.

10-قلعه زينل(زبيده):اين اثر تاريخي در جنوب روستاي الياس آباد چمكلان از توابع شهرستان دره شهر واقه شده است.قلعه زينل همانند ديگر قلاع محدوده زاگرس بر روي تپه اي نسبتاً بلند ساخته شده است.قلعه فعلي يك بناي دوره اسلامي متاخر است كه در دوره صفويه ساخته شده  و در دوره هاي بعد مورد استفاده حاكمان محلي قرار گرفته است.مصالح بكار رفته در ساخت اين قلعه سنگ و گچ مي باشد.

11-دژ شيخ مكان:اين دژ در داخل تنگه شيخ مكان در هشت كيلومتري شرق دره شهر و در سمت غربي تنگه،آثاري از يك دژ جالب توجه در دل كوه به چشم مي خورد كه از لحاظ مصالح  و سبك معماري،نشاني از دوره ساساني دارد.دژ چهار اتاق و تنها يك در ورودي در ضله شمالي دارد.مصالح اصلي دژ قلوه سنگ و گچ است كه در انتهاي ديواره دژ با اندودي از گچ پوشيده شده است.

12-قلعه مير غلام هاشمي(سيكان):قلعه مير غلام هاشمي يكي از بناهاي دوره قاجاريه است كه به استناد سنگ نوشته نصب شده بر ديواره ورودي بنا،در سال 1303 ه ق مير غلام هاشمي در روستاي فرخ آباد احداث كرده است.بناي قلعه  به سبك دوره ساساني و به شكل چهار ايواني و با مصالحي از سنگ و ملات گچ  ساخته شده كه در زمان خود كاربرد مسكوني داشته است.پلان بنا مربع شكل مي باشد.اين قلعه در دره سيكان به فاصله 8 كيلومتري شمال غرب شهر دره شهر ساخته شده است.

13-قلعه هزار در:اين قلعه در شرق شهرستان دره شهر واقع گرديده است كه قدمتش به دوره ساساني مي رسد.نماي اصلي اين اثر،طاقهاي هلالي شكل مي باشد.با توجه به ساختار معماري،اثر احتمالاً قلعه يا پادگان نظامي بوده است.مصالح بكار رفته در ساخت اين قلعه شامل سنگهاي تراشيده و قلوه سنگ هايي است كه از گچ پخته بعنوان ملات استفاده شده است.

14-قلعه ارمو:در روستاي ارمو دره شهر بخشي از يك بنا در محل قبرستان باستاني ارمو باقي مانده است كه به نظر مي رسد آثار يك قلعه باستاني باشد.از ديگر قلعه هاي شهرستان دره شهر مي توان به قلعه كلم،قلعه تيغن،قلعه ماژين اشاره كرد.

15-قلعه پنج برار مورموري(قلعه تاجمير):پنج برار محدوده اي تاريخي است كه در كوهپايه هاي جنوبي كوه كاه ماس،مشرف بر دشت مورموري واقع شده و قلعه پنج برار يكي از اين آثار محسوب مي گردد.مصالح ساخت قلعه  سنگهاي نسبتاً بزرگ  كه از سنگهاي رودخانه اي و بومي منطقه است.قلعه متعلق به دوران اسلامي است.اين قلعه شامل دژ پيراموني و بناهاي داخل محوطه دژ مي باشد.

16-قلعه شياخ(شهاق):اين قلعه در روستاي بردي از توابع بخش زرين آباد قرار دارد  و مربوط به دوران ساسانيان مي باشد.قلعه بر روي محدوده اي نسبتاً بلند نسبت به زمينهاي پيراموني قرار گرفته است.مصالح بكار رفته در بنا سنگ  و گچ است.

17-قلعه ميمه زرين آباد:اين قلعه تاريخي در حاشيه شمالي شهر ميمه و بر فراز تپه ماهورهاي مشرف بر شهر و جاده اصلي ايلام-ميمه ساخته شده است.قلعه شامل پله،زيرزمين،راهرو،برج ديده باني و تعدادي اتاق است.مصالح بكار رفته در اين بنا قلوه سنگ و گچ مي باشد و نماي داخلي ديوارها با ساروج اندود شده است.

18-قلعه آسمان آباد دوله شيروان:اين قلعه در فاصله 700 متري جنوب روستاي علي آباد وسطي بر روي يكي از تپه ماهورهاي كوهپايه اي مشرف بر رودخانه كارزان در حد فاصل بين روستاي علي آباد وسطي و علي آباد سفلي قرار گرفته است.مصالح ساخت آن سنگهاي لاشه و ملات گچ مي باشد.

19-قلعه هره قلوس:اين قلعه باستاني در مسير جاده سرابله به روستاي شباب و در نزديكي روستاي موشكان از توابع شهرستان شيروان چرداول واقع شده است.اين قلعه  احتمالاً مربوط به دوره ساساني  مي باشد.

20-قلعه جوق ملكشاهي: اين قلعه مشرف بر سرزمين نسبتاً هموار  و در 4 كيلومتري غرب اركواز ملكشاهي بر فراز تپه اي بلند بنا شده است.نوع معماري و شواهد فرهنگي محدوده قلعه نشان مي دهد كه اين قلعه مر بوط به دوران سلاجقه است.

21-قلعه كنجانچم:اين قلعه در سال 1326 ه ق بنا به دستور غلامرضا خان ابوقداره آخرين والي ايلام ساخته شده  و داراي اتاقهاي مرتبط به هم،حمام،برج نگهباني و قسمت مسكوني و ديوانخانه  مي باشد  و به عنوان قلعه زمستاني والي مورد استفاده  قرار مي گرفته است.

22-قلعه جهانگير آباد:قلعه جهانگير آباد بنايي است متعلق به دوران پهلوي و واليان  پشتكوه كه توسط خوانين منطقه (ميرهاي هاشمي)در جنوب شهر تاريخي دره شهر و حاشيه روستاي جهانگير آباد ساخته شده است.بنا داراي پلان مربع مستطيل است.مصالح بكار رفته  در اين قلعه قلوه سنگهاي رودخانه اي و ملات گچ مي باشد.اين بنا بطور كلي داراي 6 اتاق،2 ايوان و يك راهرو و دو زيرزمين مي باشد.

از ديگر قلعه هاي استان ايلام:قلعه پبر دمي ميمه-قلعه سيس مورموري-قلعه لرغه مورموري-قلعه و محوطه پشته زنجيره-قلعه و و دژ كوه خرمه چرداول-قلعه وازيل-قلعه و كاروانسراي قالوه گلان-قلعه كلك صالح آباد-قلعه كلم-قلعه و حمام تنگ نياز.