تنوع گويش و لهجه در كرمان زياد به چشم مي خورد و نا گفته نماند كه كرماني ها ، اصولا بيش از ساير مناطق فارسي صحيح را (كه همان فارسي دري باشد) تكلم مي كنند . در اين جا به چند نمونه از اصطلاحات زباني از جمله مثل هاي رايج در كرمان همراه با ترجمه آن اشاره مي شود .
1 -شله زرد ’ كه معمولا در ايام سوگواري طبخ مي شود در كرمان به آن ’ابراهيمخاني ’ نيزگفته مي شود .
2 -مفهوم (فتنه) سرو صدا يا حرفهاي بي ربط اوسونگلسون       
3 -انگل چنگل- چيزي را دستكاريكردن
4 -انجوجه ( تخمه آ‏فتاب گرددان )
5 -آرا- بزك يا آرايش كردن زنان
6 -آبپاش- آبسه دندان
7 -اس پس - يونجه                        
8 -اوتا - نخ قرقره
9 -اق - اظهارتنفر

جشن سده : سده جشن ملوك نامداراست - از فريدون و از جمي ادگار است
مراسم اين جشن كه از سنت هاي خاص كرمان است واقليت زرتشتي آن  را برپامي كنند به اين منوال است: دقيقا50 روزبه عيد نوروز مانده در محل با غجه بوداغاباد.زرتشتيان مقيم كرمان با دعوت رسمي ازرجال وشخصيت ها درمحل مذكور ضمن پذيرايي ازمدعوين در اوايل غروب آفتاب چند تن از موبدان زرتشتي در حالي كه لباس سفيد پوشيده اند و كلاه سفيد بر سر دارند و لاله هاي روشن در دست ، پنجه در پنجه هم مي گذارند و با خواندن او اورادي مخصوص بر گرد توره عظيم بوته هاي جمع مي شوند كه به اصطلاح محلي (درمون) مي گويند . چرخ مي زنند و پس ازچند مرته دور زدن بر گرد بوته ها يكي از آنها با لاله هايش در مسير وزش باد بوته هارا آتش مي زند . رفته رفته آتش انبوهي توليد مي شود و موبدان را دور مي كند . تمامي اين مراسم با آهنگ هاي شاد همراه است و عده اي نيز عقيده دارند كه پس از برپايي جشن سده زمين گرم مي شود و هوا سرد .

مراسم شب نهم محرم  : مشهور به شب چهل منبراست مردم باشمع و شيريني راه مي افتند ودرمساجد و نكايا شمع روشن ميكنند وتا 40شمع هم روشن مي كنندوكنارانها شيربني( نقل)مي ريزند و به تبع حاجتي كه دارند نيت مي كنند و نيزدر همين شب در تنور خانه چراغي روشن مي گذارند و تا صبح روزبعد به ان دست نميزنند

يخچال حاج آقا علي : يخچال حاج آقاعلي در روستاي عباس آبادحاجي در شش كيلومتري شمال رفسنجان واقع شده است . بنا در دوره قاجار ساخته شده است و مصالح ساختماني بكار برده شده در آن شامل خشت ، اندود كاهگل ، آجر و قلوه سنگ (در چاله يخ) مي باشد .

يخچال كبوتر خان : يخچال كبوتر خان رفسنجان در روستاي كبوترخان در 23 كيلومتري شرق رفسنجان واقع شده است . ساختمان آن مربوط به دوره ساساني است و مصالح به كار رفته در آن خشت و اندودكاه گل مي باشد . اين يخچال در حال حاضر دچار فرسايش شديد گشته و رو به ويراني مي رود.

يخچال لنگر ماهان : خچال لنگرماهان در خارج روستاي لنگر در پنج كيلومتري شمال شرقي ماهان قرار دارد . بناي آن مربوط به دوره قاجار است . براي ساخت اين يخچال از خشت با اندود كاه گل و همچنين قلوه سنگ (در پي)استفاده شده است . اين بنا به علت بارش برف و باران آسيب ديده است و در حال حاضر متروك مي باشد .

يخچال مؤيدي : يخچال مؤيدي كرمان در خيابان ابوحامد شهر كرمان قرار دارد . قدمت آن احتمالاً به دوره صفوي مي رسد و مصالح استفاده شده در ساخت آن شامل خشت خام و ملات گل و اندود كاه گل مي باشد . در حال حاضر اين بنا از طرف سازمان ميراث فرهنگي مورد مرمت قرار گرفته است .

 يخدان مويدي ( خارج از كرمان ) : اين اثر تاريخي كه در گذشته خارج از شهر كرمان قرار داشت ، اكنون به علت توسعه و گسترش شهر در جوار خيابان ابوحامد واقع است . عناصر تشكيل‌دهنده يخدان شامل مخزن ، حصار ، استخر و چاله‌يخدان است . پلان مخزن دايره شكل است كه گنبدي از نوع بستو بر روي آن احداث شده است . حصار آن نسبتاً بلند و ‪ ۱۲متر ارتفاع دارد . مصالح بنا خشت خام و ملات گل است . كاربري يخدان در گذشته نگهداري يخ براي ايام تابستان مردم بوده است . اين بنا در اواخر دوره صفوي بنا شده و نام مويدي از آن نظر است كه قنات مشهور به مويدي آب آن را تامين مي‌كرده است .

يخچال محمود آب : يخچال محمود آباد سيرجان در ابتداي روستاي محمود آباد سيد در20 كيلومتري سيرجان قرار دارد . قدمت آن احتمالاً به اوايل دوره قاجار مي رسد و مصالح به كار رفته در آن خشت خام و اندود كاهگل مي باشد . در حال حاضر گنبد بنا دچار فرسايش شديدي شده است و كاربردي ندارد .

يخچالهاي حاج رشيد : يخچالهاي حاج رشيد سيرجان (دو يخچال) در نزديكي بلوار شيخ فضل الله نوري شهر سيرجان واقع شده اند . تاريخ ساخت آنها سال 1271 هجري قمري است و مصالح به كار رفته در ساختمان آنها شامل لاشه سنگ ، قلوه سنگ و خشت مي باشد . اين دو يخچال و ديوار آنها توسط سازمان ميراث فرهنگي مرمت شده و فعلاً كاربردي ندارد