مسجد جامع گناباد

از بناهاي ارزشمند دوره خوارزمشاهيان در خراسان مسجد جامع گناباد است كه در كوي شرقي (قصبه) اين شهر قرار دارد.مسجد جامع با نقشه اي دو ايواني شامل سر در تزئيني ،صحن يا ميانسرا،ايوان شمالي و جنوبي،رواق و سه شبستان ستوندار است. ايوان اصلي يا ايوان قبله در سمت جنوبي صحن واقع شده كه با چهار طاق گهواره عرضي و چهار قوس داراي تزئيناتي آجري شامل دو قطار پيچ ،نوارهاي اسليمي و يك حاشيه كتيبه قرآني به خط بنايي است كه در پايان عبارت«تسع و ستمائه 609 ه.ق» ذكر شده است.كتيبه داخل ايوان نيز حاوي نام باني خير و سازنده مسجد است. همچنين در ايوان اصلي مسجد جامع محراب با نقوش هندسي گياهي و كتيبه هايي به خط معلقي مشاهده مي شود. در ضلعشرقي ايوان شرقي شبستاني است موسوم به قرآن كه پوشش سقف آن بر روي چهار ستون قرار دارد.

پيشينه تاريخي

شواهد برجاي مانده از جمله اتلال و محوطه هاي باستاني نشان از استقرار و زندگي انسان از دوران پيش از تاريخ در اين ناحيه دارد . بنابراين گناباد از جمله شهرهاي كهن ايران زمين است كه به دليل قرار گرفتن در منطقه سوق الجيشي مورد توجه حكمرانان در دوره هخامنشي نيز بوده است . قنات قصيه گناباد كه برخي احداث آن را به بهمن پسر اسفنديار نسبت مي دهند ، نشان از آباداني و رونق اين ناحيه در ادوار ديرين دارد . از سوي ديگر در روايات شاهنامه نيز گناباد عرصه جنگ و حماسه دوره اساطيري بوده است و از برخي مناطق آن نيز در اين اثر حماسي نامبرده شده است . اين شهر در صدر اسلام با نام "جنابد" به تمدن عصر اسلامي راه يافته و به استناد نوشته هاي تاريخ نگاران و جغرافي نويسان از اعتبار و اهميت خاصي برخوردار بوده است .

شهرستان گناباد با مساحتي حدود 5902 كيلومتر مربع از نظر موقعيت در طول جغرافيايي 58 درجه و 41 دقيقه و عرض جغرافيايي34 درجه و 21 دقيقه قرار دارد و شهرستانهاي همجوار اين شهرستان در شمال فيض آباد و بجستان ، مغرب فردوس و بجستان ، مشرق آن خواف و جنوب قائن است . ارتفاع متوسط اين ناحيه از سطح درياي آزاد 1105 متر است . مركز آن گناباد بوده و در260 كيلومتري مشهد قرارگرفته است و بر اساس آخرين تقسيمات كشوري داراي 2 بخش به نام هاي مركزي ، كاخك ، 3 شهر ، 4 دهستان و حدود 125 آبادي داراي سكنه است .