دماوند يكي از شهرستان هاي استان تهران است كه در ناحيه شمال خاوري استان قرار گرفته است. اين منطقه ي زيبا در دامنه هاي زيباي كوهستان دماوند واقع شده و ازطبيعت جذاب، زيبا و منحصر به فردي برخوردار است. رودخانه هاي متعددي كه از دماوند سرچشمه مي گيرند، در آباداني باغ ها و كشت زارهاي اطراف اين شهرستان سهم به سزايي داشته و علاوه بر رونق كشاورزي و باغ داري سبب به وجود آمدن نواحي ييلاقي با چشم اندازهاي زيبايي در منطقه شده اند. چشمه هاي متعدد آب گرم و معدني در نواحي ييلاقي با چشم اندازهاي گوناگون فصلي، درياچه هاي كوچك و بزرگ دايمي و فصلي با آب شيرين، جلوه هاي زيبايي از طبيعت ايران را در اين منطقه از استان تهران به نمايش گذاشته اند. شهرستان دماوند پس از تهران بيش ترين آثار تاريخي و طبيعي استان را درخود جاي داده است. آثار تاريخي و معماري موجود در شهرستان دماوند نمايان گر پيشينه تاريخي منطقه است. برج و مقبره شبلي، قلعه باستاني گل خندان و ده ها اثر تاريخي ديگر از جمله ديدني هاي شهرستان دماوند هستند. كشت انواع محصولات در اين منطقه رواج داشته و وجود باغ هاي سرسبز و خرم و مراتع مرغوب از مهم ترين ويژگي هاي شهرستان دماوند محسوب مي شود.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي
درباره ي وجه تسميه نام تهران؛ برخي ازمحققين بر اين باور هستند كه چون اهل تهران زماني كه دشمن حمله مي كرد به ‹‹ته ران›› يعني زيرزمين مي رفته اند؛ منطقه به اين نام موسوم شده است. برخي از تاريخ نگاران نيز معتقدند تهران جزو شهر قصران ري بود و روستاي بالاتر از آن مهران نام داشته است. «ران» به معناي دامنه است، مهران دامنه بالايي و قصران دامنه پاييني رشته كوه البرز بوده است. كسروي در پژوهش هاي خود به اين نتيجه رسيده است كه تهرام (تارم ـ كهران ـ گهران ـ گهرام ـ جهرم) به معناي منطقه گرمسير و شميران (شميرام ـ شميرم ـ شميلان ـ سميران ـ سميرم) به معناي منطقه هاي سردسيراست و نام تهران به معناي منطقه گرمسيري به كار مي رفته است. برخي ديگر نيز واژه ي تهران را از «طهر» به معناي پاكي مي دانند و گويند به دليل وجود رودخانه هاي فراوان و آب بسيار دراين منطقه به آن «طهران» گفته مي شده است. تهران امروزي كه در رديف يكي از پر جمعيت ترين استان هاي جهان قرار دارد، فراز و نشيب هاي تاريخي فراواني را پشت سر گذاشته است. تهران در مسير حيات اجتماعي و سياسي خود به منظور احراز هويت يك كلان شهر و كسب عنوان پايتخت ايران و مركزيت سياسي كشور، چندين مرحله ي مشخص تاريخي را پشت سر نهاده تا به مقام و موقعيت امروزي رسيده است. در يك بررسي اجمالي تاريخ تهران را مي توان به مراحل زير تقسيم كرد:
- روستايي از روستاهاي قصران بزرگ تابع شهر ري
- در دوره ي پادشاهي صفويان
- در آغاز سلطنت آغامحمد خان قاجاريه و سلسه ي قاجاريه
- در دوره پادشاهي ناصرالدين شاه قاجار يه
- در آستانه و دوره آغازين عصر مشروطيت
- در دوره حكومت پهلوي تا سقوط رژيم مشروطه سلطنتي
- در دوره جمهوري اسلامي ايران
درباره ي دوره روستا بودن تهران در كتاب «آثار البلاد و اخبار العباد» آمده «تهران روستايي است پرجمعيت و بزرگ، تابع مركز ري است. باغ و باغاتش زياد و ميوه ي باغات تهران بين ميوه ها ممتاز است و به ويژه انارش مشهور است. خانه هاي مسكوني در ده تهران علي الاكثر خانه هاي زير زميني است ....» كسروي مورخ ايراني مي نويسد« تهران كه امروز تكيه بر جاي هگمتان، شوش،استخر و تيسفون زده و پايتخت كشور ايران است در قرن هاي نخستين اسلامي نامي از آن نتوان يافت و در قرن هاي ديرتر شهر چه اي بيش نبوده و اكنون بهترين و بزرگ ترين شهر ايران است» با تمام گفته هاي مورخين مبني نبود قدمت تاريخي طولاني براي تهران، مولف كتاب «تاريخ طبرستان و رويان و مازندران» در فصل مربوط به رويان آورده و نوشته «چون افراسياب بر لشگر منوچهر غالب آمد و سپاهش منهزم گشته به عراق آمدند و بعد از آن منوچهر غدر افراسياب را معلوم كرد و قارن را تسلي خاطر داد و بند برداشت و به مرتبه ي خود بازفرستاد و منوچهر به نفس خود با لشگر به ري نزول فرمود و افراسياب مقابل منوچهر در دولاب تهران لشگر گاه كرد....»
در هر حال تاريخ تهران تا زماني كه آبادي تهران گسترش و توسعه يافت و شهرها و مناطق متعددي در اطراف اين آبادي به وجود آمد و تهران به شهري با باغ هاي فراوان و آب خوب مشهور شد نا مشخص و متناقض است. حركت سريع تهران در مسير پيشرفت و ترقي از دوران صفويه آغاز شده است. شاهان صفوي به دليل اعتقادات محكم مذهبي خود بسيار به زيارت حضرت عبدالعظيم حسني(ع) مي رفتند و آب و هواي خوب و باغ هاي فراوان تهران نيز يكي از عواملي بوده كه اين منطقه مورد توجه پادشاهان صفوي قرار گيرد. شاه طهماسب اولين پادشاه صفوي بود كه دستور داد در تهران بناهاي تازه، كاروان سراها و برج و باروهاي مستحكم بنا كنند و به دستور وي 114 برج مطابق با سوره هاي قرآن ساخته و زير هر برج نيز سوره اي قرآن دفن شد. در دوره هاي مختلف پادشاهان صفوي بناهاي متعددي به اين منطقه افزوده شد و پس از انقراض سلسله ي صفويان؛ نادرشاه افشار تهران را در تيول فرزند خود قرار داد. تهران در دوره قاجاريه و آغاز سلطنت آغا محمد خان قاجار به پايتختي ايران برگزيده و دارالخلافه ناميده شد. آقا محمد خان بر خلاف ديگر پادشاهان، علاقه چنداني به ساختن بناهاي عظيم و با شكوه نداشت و از زمان وي فقط عمارت تخت مرمر باقي مانده است. جمعيت شهر را در اين دوره 25 هزار نفر تخمين زده اند. پس از آقا محمد خان قاجار، در عصر سلطنت فتح علي شاه قاجار كه مدت 37 سال بر ايران حكم راني كرد، تهران آباد تر شد. وي بر خلاف آقا محمد خان، بناها و عمارت هاي جديدي ساخت كه از آن جمله مي توان به توسعه و تزيين عمارت تخت مرمر، احداث تخت مرمري در وسط ايوان، ساختن مسجد امام، مسجد عزيزالله ، مدرسه مروي و چندين باغ از جمله باغ نگارستان اشاره كرد. حاج ميرزا آقاسي صدراعظم محمد شاه قاجار نيز بناهايي از جمله محله محمديه و محله عباس آباد در جنوب بازار را احداث كرد. در زمان محمد شاه احداث بناهاي جديد هم چنين ادامه داشت. ضلع جنوبي مسجد جمعه تهران و بازار بين اين مسجد و مسجد شاه را كه ‹‹بين الحرمين›› مي نامند از آثار دوران حكومت محمد شاه است. در دوران حكومت ناصرالدين شاه، جمعيت تهران را در حدود صد و پنجاه هزار نفر برآورد كردند. همراه با گسترش شهر تهران، ناصرالدين شاه، ميرزا يوسف مستوفي الممالك صدراعظم و ميرزا عيسي وزير را مامور طراحي نقشه شهر تهران كرد. با توجه به اين كه خلفا و سلاطين عثماني، بر اساس دشمني قديم با ايرانيان شيعي مذهب، استانبول را دارالخلافه و اسلامبول نام نهاده بودند (كلمه استانبول را به اسلامبول به معني شهر اسلام و مركز خلافت اسلامي تحريف كردند)، ناصر الدين شاه نيز در مقابله با آن در سال 1284 هجري هنگام افتتاح مجدد شهر، تهران را ‹‹دارالخلافه ناصري›› ناميد. بعدها اين نام منسوخ و همان نام تهران مرسوم شد.
نظام اداري ايران در دوره قاجاريه ساختار قاعده مند و منظمي نداشت و به مملكت، ايالات و ولايات تقسيم مي شدو بلوك و بلاد و قصبات از توابع آن ها به شمار مي رفت. در آن زمان تهران و توابع(تقريبا شهرستان امروزي) حاكم نشين ناميده مي شد.
تهران در دوره مشروطه نقش بسيار مهم سياسي و اجتماعي در كشور ايفا كرد ولي اين نقش تغييري در سيما و ساختار تهران به وجود نياورد. در دوره پهلوي نيز تهران فراز و نشيب تاريخي بسياري را گذراند و حوادث تاريخي و كودتاهاي متعددي را شاهد بود و خيابان هاي جديد به سبك غربي ها در آن ساخته شد و شكل ظاهري مغازه هاي جديد تغييرات اساسي و غير سنتي يافت. تهران در آغاز دوره جمهوري اسلامي پس از انقلاب اسلامي 1357 يكي از مهم ترين و خبرسازترين مناطق جهان شد و پس از انقلاب اسلامي به سرعت بر گسترش و توسعه خود ادامه داد و بناها و مراكز متعدد به همراه جمعيت بسيار زيادي در اين منطقه ساكن شدند. به تدريج چندين بخش، شهر، دهستان و ده نيز جزو الحاقات تهران به شمار آمده و اين منطقه را به شهرستان تهران تبديل نمود. شهرستان تهران امروزه يكي از آباد ترين و بهترين مناطق ايران به شمار مي آيد كه جمعيتي حدود 7 ميليون نفر را در خود جاي داده است.

 
مشخصات جغرافيايي

تهران در دامنه رشته كوه هاي البرز مركزي به سمت شمال، جنوب، خاور و باختر گسترش يافته و در حال حاضر در مسيري قرار دارد كه از همه جهات با راه هاي درجه يك آسفالته به ساير مراكز استان ها وصل مي شود. شهرستان تهران از شمال به شميرانات، از جنوب به شهرستان ري، از خاور به شهرستان دماوند و از باختر به شهرستان كرج محدود مي شود. شهر تهران مركز شهرستان تهران و پايتخت ايران است كه از نظر جغرافيايي بين 51 درجه و 17 دقيقه تا 51 درجه و 33 دقيقه درازاي خاوري و بين 35 درجه و 37 دقيقه تا 35 درجه و 37 دقيقه پهناي شمالي و بلندي بين 1100 متر تا 1500 متر واقع شده است. سرتاسر ناحيه شمال باختري تهران يعني شمال بخش كن به ارتفاعات البرز محدود مي شود، اما بقيه كوه هاي شمال تهران در ناحيه شميرانات واقع شده اند. رودخانه هاي دارآباد، دركه، كن، سرخه حصار و جعفر آباد از مهم ترين رودخانه هاي اين منطقه هستند. آب و هواي قسمت جنوبي تهران به طرف شهر ري متمايل به گرم و خشك، قسمت مركزي معتدل و هواي ناحيه شمالي آن متمايل به سرد است. پوشش گياهي شهرستان تهرا ن ازانواع رستني ها شامل درختان و درختچه ها و گياهان دارويي و صنعتي تشكيل مي شود. برخي قسمت هاي تهران داراي جنگل هاي مصنوعي و طبيعي با ارزش گردشگري هستند. 

كشاورزي و دام داري

بخش كشاورزي از جايگاه خوبي در بافت اقتصادي شهرستان تهران برخوردار است اما درمقايسه با ديگر بخش ها، سهم ناچيز و اندكي را به خود اختصاص داده است. دلايل عمده محدوديت كشاورزي در شهرستان تهران از يك سو به محدوديت هاي طبيعي و از سوي ديگر به رويكرد صنعتي اين منطقه و تبديل زمين هاي كشاورزي مرغوب به مناطق مسكوني و صنعتي بازمي گردد. با اين حال در محدوده خدماتي شهرستان تهران، زمين هاي مزروعي و باغ هايي وجود دارد كه همه گونه محصولات در آن ها كشت و برداشت مي شود. در شهرستان تهران دام داري بيش تر به صورت صنعتي و در حومه شهر جريان دارد و واحدهاي صنعتي دام داري توليد كننده گوشت، شير و فرآورده هاي دامي و لبني هستند. واحدهاي پرورش طيور نيز بيش تر به صورت صنعتي و در اطراف تهران ديده مي شوند كه اين واحدها بر طرف كننده قسمتي از نيازهاي ساكنين هستند. هم چنين تمام ارتفاعات شمال تهران (البرز مركزي) داراي پوشش گياهي مرتعي بوده كه درتابستان ها علاوه بر دام داران محلي مورد استفاده چراي احشام دام داران متحرك و نيمه متحرك مناطق ورامين، جنوب تهران، شهريار و اشتهارد قرار مي گيرد

صنايع و معادن
صنايع شهرستان تهران به دو دسته دستي و صنعتي تقسيم مي شود. صنايع دستي (كارگاه هاي هنري) منبت كاري، خطاطي، قالي و گليم بافي، خاتم سازي، قلم زني، طراحي، كاشي و سراميك سازي، نقاشي و مجسمه سازي از صنايع و هنر دستي ديرينه و سابقه دار در تهران هستند كه تا به حال اصالت آن ها تا حدودي حفظ شده است.
صنايع ماشيني و كارخانه اي تهران گستره گوناگوني از صنايع را در بر مي گيرد. مهم ترين گونه هاي آن عبارتند از: صنايع توليد وسايل نقليه، ماشين سازي، ساخت تجهيزات كارخانه ها، ريخته گري و آهنگري، نورد و تغيير شكل فلزات، صنايع غذايي و قند، صنايع نساجي و چرم، صنايع سلولزي، صنايع شيميايي و دارويي، صنايع كاني غير فلزي، صنايع فلزي، صنايع برق و الكترونيك، و صنايع متفرقه. هم چنين معادن فعال اين شهرستان عبارتند از: معدن كائولن كريتون، معدن سيليس مبارك آباد، كوارتزيت و سنگ هاي ساختماني، ماسه ريخته گري و سيليس، سنگ آهك، معدن، منگنز و آهن، سنگ گچ، نيتونيت و خاك صنعتي. معادن ياد شده توسط دستگاه هاي اداري و دولتي مانند شركت تامين ماسه و ريخته گري تهران و شركت سهامي كل معادن ايران مورد استخراج و بهره برداري قرار مي گيرند.

مكان هاي ديدني و تاريخي

تهران به عنوان پايتخت ايران، علاوه بر مركزيت سياسي، اصلي ترين قطب فرهنگي و اقتصادي ايران نيز به شمارمي آيد. وجود امكانات و جمعيت زياد سبب تمركز مراكز تفريحي و گردشگري زيادي در اين ناحيه شده است. مهم ترين نمايشگاه ها، سالن هاي سينمايي، مراكز اقامتي، مراكز بازي و تفريح، فرهنگ سراها و سالن هاي مجهز ورزشي دراين شهرستان وجود دارند.
طبيعت زيباي شهرستان هاي اطراف تهران از جمله دامنه هاي زيباي كوه دماوند و دشت هاي مجاور آن، ارتفاعات توچال، رودخانه كرج و جاجرود، درياچه اميركبير و لتيان، آبشار دوقلو و ييلاقات دربند و دركه و... از مناطق طبيعي – تفريحي شهرستان تهران به شمار مي آيند. مكان هاي متعدد تاريخي و سياسي نيز دراين منطقه وجود دارند كه از ارزش هاي گردشگري برخوردارهستند. كاخ ها و ارگ ها كه بيش تر در دوره هاي قاجاريه و پهلوي ساخته شده اند، خانه ها و باغ هاي قديمي كه برخي از آن ها به صورت موزه در معرض ديد مردم قرار گرفته، مساجد تاريخي و كليساهاي متعدد و قديمي به همراه ده ها نگارخانه، موزه، و... از مكان هاي ديدني و تاريخي شهرستان تهران به شمار مي آيند.